ثبت «هنر ساختن، نواختن، مقامها و فرهنگ تنبور» در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس
با تصویب شورای ملی ثبت میراث فرهنگی ناملموس در نشست روز دوشنبه 9 دیماه 1398، «هنر ساختن، نواختن، مقامها و فرهنگ تنبور» در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ایران ثبت شد. پرونده «هنر ساختن، نواختن، مقامها و فرهنگ تنبور» توسط مؤسسه میراث مانا نقش تهیه و پیشنهاد شده بود و شهاب نیکمان مدیرعامل این مؤسسه، در نشست شورا برای ارائه و دفاع از پرونده حاضر شد.
روز دوشنبه، 9 دیماه 1398 در پی اجرای ماده ۱۲ کنوانسیون 2003 پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس و ماده ۳ قانون اساسنامه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در جلسه شورای ملی ثبت میراث فرهنگی ناملموس، پرونده «هنر ساختن، نواختن، مقامها و فرهنگ تنبور» که توسط مؤسسه فرهنگی هنری میراث مانا نقش تهیه و پیشنهاد شده بود، به شماره 2014 در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ایران ثبت شد. شهاب نیکمان مدیرعامل مانا نقش برای ارائه و دفاع از این پرونده در نشست شورا حاضر شد.
پیش از این، در این زمینه موضوعات منطقهای مانند «هنر ساختن و نواختن تَمیره (تنبور لکی)» در فهرست آثار ملی ثبت شده بودند، اما این پرونده، پروندهای جامع مربوط به میراث تنبور با گستره ملی است.
گردآوری اطلاعات و مستندنگاری برای تدوین این پرونده حدود دو سال زمان برده است و به این منظور در مناطقی که از دیدگاه میراث تنبور دارای اهمیت هستند به استادان و میراثداران متعددی مراجعه و از دانش ایشان بهره برده شده است. به این ترتیب، در این پرونده بیش از ۲۰۰ مقام تنبور و روایات مختلف آنها از مناطق صحنه، گوران، لکستان و آذربایجان مستندنگاری شده است. بخش مستندنگاری این پرونده با همکاری یحیی رعنایی و فرید الهامی انجام شده است.
در این پرونده که در گستره ملی ثبت شده است، به ابعاد محتلف فرهنگ ساز تنبور به عنوان یکی از میراثهای فرهنگی ناملموس برجسته ایران پرداخته شده و ضمن مستندنگاری مقامهای تنبور از نواحی مختلف ایران، تجلی این عنصر در زمینههای پنجگانه میراث فرهنگی ناملموس از جمله «سنتهای شفاهی»، «هنرهای نمایشی و اجرایی»، «آداب و رسوم اجتماعی، آیینها و جشنهای مناسبتی»، «دانش و امور مربوط به طبیعت و کیهان» و «صنایع دستی سنتی» توضیح داده شده است. در این پرونده به نقش آیینی این عنصر میراث فرهنگی ناملموس در آداب و رسوم اجتماعی و موسیقی ایران و همچنین میراثداران و حاملان این عنصر از جمله زندهیاد سید امرالله شاه ابراهیمی، زندهیاد سید خلیل عالینژاد، زندهیاد طاهر یارویسی، شهرام ناظری، کیخسرو پورناظری و علیاکبر مرادی که در چند دهه اخیر در معرفی میراث تنبور و انتقال این میراث از نسلهای پیشین به نسلهای امروز نقش عمدهای داشتهاند، اشاره شده است.